Kijk in een verlaten atoombommenfabriek waar 100 Boeren de bom hebben gebouwd

Het hoofd van de beveiliging van het Sirkel-gebouw had een Uzi-submachinegeweer onder zijn bureau gemonteerd voor 'snel gebruik als het nodig mocht zijn'. Tegenwoordig is het zeer waarschijnlijk het duurste pakhuis van het land, een vervallen pakhuis uit de hoogtijdagen toen Zuid-Afrikanen kernwapens ontwikkelden en testten. In het grootste deel van het gebouw is geen elektriciteit dus onze doorgang werd door onze gids Smit verlicht met een zaklamp.
De wanden zijn 45 cm dik, met zware elektronisch bediende deuren naar de gigantische kluis. Nergens kon het daglicht binnendringen.

• Dit is de plek waar werknemers (allemaal Afrikaners) die gespecialiseerd waren in het verrijken van uranium in de Pelindaba-faciliteit, het gebruikten om ladingen voor nucleaire raketten en drijvende bommen voor te bereiden.

Smit zei dat er nog een kluis was achtergelaten toen 'zijn mensen' naar binnen werden gestuurd om erachter te komen wat er met het gebouw was gebeurd nadat (FW de Klerk) het programma had stopgezet.

• 'We hebben anderhalve dag geboord om in de kluis te komen,' zei hij tegen Gibson.

Ze schreef: 'De begane grond van het gebouw met twee verdiepingen werd gebruikt om kernkoppen en bijbehorende systemen voor te bereiden. Er waren acht koepelvormige geïsoleerde explosiecellen die de daken open zouden schieten als er iets mis zou gaan met een test. Er was weinig tijd voor entertainment. De keuken was klein met een eetkamer waar arbeiders in het gebouw hun boterhammen aten. Ze mochten niet roken: een klein vlammetje zou een catastrofale explosie hebben veroorzaakt.

De kamers bevatten nu de overblijfselen van een beschadigd landmijnenbestendig Casspir-voertuig en een paar afgeschreven Oerlikon luchtverdedigingskanonnen. Het is koud van binnen met smalle, gekrulde doorgangen om de explosiekamers nog meer af te sluiten. Een nooddouche in een gang getuigt in stilte van het radioactieve materiaal dat in kernkoppen werd verwerkt.
Elke andere kamer is afgesloten met een andere zware kluisdeur. Toen de arbeiders eenmaal binnen waren, mochten ze pas laat in de middag weer naar buiten als ze met dezelfde witte bussen naar huis terugkeerden
met de geschilderde ramen.

Er waren geen communicatietorens buiten of op het gebouw om de voorziening geheim te houden voor satellietbewaking.

• Gibson schrijft; “Die Sirkel werd in 1981 geopend door PW Botha, toen de premier, in 'typische PW Botha-stijl'. Hij verwees naar de ploegscharen van het land die in een zwaard werden veranderd om de VS en Rusland aan de onderhandelingstafels te dwingen. Hij zag de bommen als onderhandelingsinstrumenten en ook om Zuid-Afrika de mogelijkheid te geven zich te verdedigen tegen de dreigende oorlogen langs zijn grenzen.
  Botha wilde zijn land de mogelijkheid geven om de buitenlandse dreiging vanuit de machtsbasis van atoombommen te bestrijden in plaats van te moeten vertrouwen op een machtsbasis van zwarte politiek.
  De atoombommen werden door PW Botha gezien als de sleutel tot een vreedzame oplossing vanuit het internationale isolement van SA.
• SA voerde een oorlog langs haar grenzen terwijl de verouderde luchtvloot van de SA Air Force bloed zweette tegen de beste straaljagers en krachtige luchtverdedigingskanonnen van de toenmalige Sovjet-Unie.

Gibson schreef dat "Zuid-Afrika een bondgenoot vond toen het zijn kernwapens in Israël bouwde", maar ze geeft geen details over wat voor soort samenwerking door Israël aan Zuid-Afrika werd gegeven.

Zij schreef:

• De twee landen waren halverwege de jaren zeventig bondgenoten geweest en hielpen Zuid-Afrika met het ontwikkelen van zijn eigen langeafstandsraketten, vergelijkbaar met de Israëlische Jericho-reeks - en Zuid-Afrika testte zijn raketten in 1985 tot grote ontsteltenis van de internationale gemeenschap.

Aanvankelijk was het de bedoeling om hier slechts zes kernkoppen te bouwen, maar uiteindelijk werden er 14 gepland. Israël moest zijn samenwerking stopzetten onder zware druk van de Verenigde Staten van Amerika.

De eerste atoombom werd in december 1982 voltooid - een kerstcadeau voor PW Botha. Tegenwoordig is het enige materiaal dat nog in de safe-rooms is achtergebleven, twee externe brandstoftanks voor een Mirage-straaljager.
Toen de Sovjet-Unie instortte, eindigde de grensoorlog met Angola en stierf PW Botha onverwachts aan een beroerte.

• De nieuwe president van het land, FW de Klerk, kwam zeer snel in actie: in 1989 hoorden de 100 arbeiders van de Sirkel-fabriek dat De Klerk besloot het kernwapenprogramma stop te zetten.
  Zuid-Afrika werd zo de enige kernenergie die vrijwillig haar kernwapens ontwapende en haar programma stopte. Tientallen jaren hard werken eindigde met één pennenstreek.
  Het ging zo snel dat sommige mensen hun broodjes achterlieten.
• Gedurende de volgende vijf jaar werden zes voltooide kernkoppen en een half voltooid, buiten werking gesteld en uit elkaar gehaald.
  Het Internationaal Atoomenergieagentschap in de VS bevestigde in augustus 1994 dat alle bommen vernietigd waren.
  (Het plutonium van nucleaire kwaliteit wordt nu opgeslagen in een zwaarbeveiligde faciliteit die wordt bewaakt met videocamera's en afgesloten met kluizen die onder directe controle staan van de
  IAEA. Er werd drie keer ingebroken in de faciliteit, maar het plutonium van wapenkwaliteit - genoeg om 14 atoombommen te bouwen - bleef veilig).

Gibson schreef dat 'het laatste hoofdstuk van het kernwapenprogramma van Zuid-Afrika zich afspeelde toen de SA Air Force, die het programma als eindgebruiker beheerde, rond 1992 besloot om de wapens van Die Sirkel tot munitie te brengen. -depot bij Roedtan in Limpopo. De beslissing werd nooit opgevolgd.

• De twee Rapport-journalisten die de faciliteit bezochten en het fotografeerden, maakten hun verhaal compleet met de bewering dat 'dit plan deel had kunnen uitmaken van een mogelijke rechtse staatsgreep'.
  Ze hebben ook geen bewijs geleverd voor deze bewering.

Er werd een boek geschreven met de titel 'Die Bom' door de gepensioneerde kernfysicus Dr. Nic von Wielligh. Hij was nauw betrokken bij het programma 'Boerebommen'. Geschreven in het Afrikaans en uitgegeven door Litera Publikasies, wordt het gezien als de meest accurate versie van de kernwapencapaciteiten van Zuid-Afrika. Von Wielligh's dochter Lydia von Wielligh-Steyn hielp hem om de ingewikkelde wetenschappelijke verklaringen om te zetten in lekentaal. http://www.litera.co.za/books 

“In de loop der jaren zijn er veel onzinverhalen gepubliceerd over het atoombomprogramma in Zuid-Afrika. “Ik probeer waar mogelijk de nodige documentatie te verstrekken om de ware versie van gebeurtenissen te bewijzen. Waar ik de antwoorden niet had, zei ik dat ook ”, zei Von Wielligh over zijn boek.

Het volledige artikel is in het Afrikaans te lezen op: